آشنایی با هنر زرتشتی دوزی

سوزن دوزی زرتشتیان, دوخت های زرتشتی دوزی, زرتشتی دوزی

همه چیز درباره زرتشتی دوزی: انواع دوخت، طرح و تاریخچه

همه چیز درباره زرتشتی دوزی

زرتشتی دوزی یا گبر دوزی، نوعی سوزن دوزی می‌باشد که بانوان زرتشتی این رو دوزی را ابداع کرده اند و تا کنون تنها در میان زرتشتیان به چشم خورده میباشد. هنرمندان پرکار در این فضا ، پارچه ها را با استفاده از این رو دوزی مزین میکنند که این هنر دستی طرح های ویژه و زیبایی را دارا میباشد.

تاریخچه هنر زرتشتی دوزی

از آثار باستان‌ شناسی و بازي کردن نقش های طاق‌بستان متوجه می‌شویم که در دوران ساسانیان، زرتشتیان به بافت‌های زیبا علاقه به خصوصی داشته اند‌. و این موضوع بر صنعت بافندگی اقوام دیگر، از اروپا تا چین و ژاپن، تاثیر گذار بوده میباشد. همچنین مردم رایج نیز علاقه به پارچه‌های ریزبافت را پایدار حفظ کردند و مهارت در سوزن‌دوزی را توسعه داده‌اند به صورتی‌ که در گذشته مهارت دختران در سوزن‌دوزی بخشی از جهیزیه ایشان به شمار می‌رفت.اگر چه این هنر در دوران ساسانیان و قبل از ورود اسلام به ایران ، در میان آمده میباشد و در ایام قدیم در شهر یزد خیلی پر طرفدار بوده ، اما بی توجهی نسبت به این هنر تاریخی ، سبب رو به انقراض رفتن آن شده و امروزه بانوان زرتشتی کمتری از این سوزن دوزی پشتیبانی می‌کنند.

از آنجا که در گذشته اکثر زرتشتیان در شهر یزد سکونت داشتند این هنر در یزد از پیشرفت بیشتری بهره‌مند بوده میباشد.اما اکنون این صنعت در استان تهران هم به چشم می‌خورد.

سوزن دوزی زرتشتیان, دوخت های زرتشتی دوزی, زرتشتی دوزی

زرتشتی دوزی بر روی پارچه و لباس های مختلفی دوخته می شود

کاربرد زرتشتی دوزی

این رو دوزی مشابه سوزن دوزی های دیگر بر روی پارچه طرح‌ریزی میشود. به خصوص در اقبال های جوراجور لباس بانوان چون:

بیشتر بخوانید:  فرش های غرب ایران

لچک و مکنا که همان روسری بانوان زرتشتی میباشد . بخش پیراهن و شوال که شلوار بانوان زرتشتی می‌باشد و همچنین کلاه های دامادی . البته تنها استفاده این سوزن دوزی در لباس نیست بلکه این روزها به دلیل علاقه مندی اکثریت به هنرهای سنتی از این نوع رو دوزی ها در تزئین مانتو های قانونی و کلاسیک، کیف های دستی و شال استفاده می شود. که با درک زیبایی و مفهوم صنعت دست بانوان وسایلی مشابه پارچه های مبلمان، رومیزی و پرده را هم با آن آراسته می‌کنند.

● سوزن دوزی در لچک

لچک کلاهک زنان قوم زرتشت میباشد.  روسری ای سه گوش می‌باشد که از پارچه های زری ، مخمل و ابریشم تشکیل می‌شود و آن را با آستر می‌دوزند. همچنین دوگوشه این لچک که در پشت سرقرار میگیرد را با قیطان به هم پیوند می‌دهند و زرتشتی دوزی را بر اقبال هایی که جلوه ی بهتری دارند می‌دوزند. در گذشته زنان زرتشتی لچک بر سر میگذاشتند و روی آن شال مکنا می‌انداختند که بر روی آن رودوزی های چشم گیری انجام می‌گرفته میباشد.

● سوزن دوزی در مکنا

مکنا از پارچه های رنگین تهیه می شود. طول این لباس حدودا ۵/۳ و عرض آن به ۱متر می‌رسد. کاربرد مکنا این میباشد که روی لچک استفاده شود و زرتشتی دوزی در اقبال های جوراجور آن استفاده می‌شود.

● سوزن دوزی در شلوار بانوان زرتشتی

ساق های این شلوار از قطعه های باریک و الوانی تشکیل می شود که به یکدیگر دوخته می‌شوند. این شلوار ها خیلی گشاد و بلند هستند به طوری که تا مچ پا کشیده میشوند و در کمر و مچ پا به وسیله بندی جمع می‌شوند و بر روی این شلوار ها گبردوزی انجام می گیرد.

بیشتر بخوانید:  آشنایی با فرش اراک

● سوزن دوزی در پیراهن بانوان زرتشتی

برای تهیه این پیراهن ها که به نام های پیراهن تیر و سیخ معروف هستند از پارچه های خوشرنگ که قد آن ها تا زانو یا کمی زیر زانو می‌باشند استفاده می‌کنند و قسمتی از این پیراهن را به صورت عمودی از زیر سینه تا پایین با قطعه هایی که به صورت ترک و رنگارنگ میباشد ترکیب می کنند و زرتشتی دوزی بر روی این ترک ها انجام می شود.

نقوش و طرح های زرتشتی دوزی

زرتشتی دوزی بازي کردن نقش و طرح های منحصر به فردی دارد  که هر کدام دارای درون‌مایه‌ی به خصوصی در باورهای زرتشتیان می‌باشد. زرتشتیان این نگاره‌ها را روی لباس نوعروسان می‌دوختند تا باورهایی مشابه باروری، حاصلخیزی، زندگی جاوید و… را به نمایش بگذارند. اما در این صنعت از طرح های ذهنی ای که مطابق با سلیقه افراد هستند هم استفاده می‌شود.

طرح و نگاره هایی که در زرتشتی دوزی دارای کاربرد ویژه ای هستند و بیشتر بر روی پارچه های مورد استفاده این صنعت به چشم میخورند عبارتند از:

● طرح هایی از گیاهان

 زرتشتی دوزی, آشنایی با هنر زرتشتی دوزی, تاریخچه هنر زرتشتی دوزی

طرح گیاهان در زرتشتی دوزی

طرح درخت زندگی، بازي کردن نقش درخت سرو، نماد درخت سرو خمیده و همچنین نمایی از گل میخک.

● طرح حیوانات

تصویر طاووس، خروس ، مرغ، هدهد و بازي کردن نقش ماهی.

طرح های زرتشتی دوزی, طرح خام زرتشتی دوزی, تحقیق درباره زرتشتی دوزی

طرح و بازي کردن نقش ماهی در هنر زرتشتی دوزی

● طرح های هندسی

طرح مربع و دایره که به صورت خیلی زیبا و ریز بر روی پارچه رو دوزی می شوند به طریقی که کوک های آن ها به صورت محسوس قابل مشاهده نیست.

بیشتر بخوانید:  همه چیز درباره سازهای بادی

کوک و دوخت های زرتشتی دوزی

زرتشتی دوزی دوخت های خیلی ظریفی دارد که علاقه مندان به این فن ، باید دارای شکیبایی و تمرکزفکر بالایی باشند. علاوه بر بازي کردن نقش و نگار، دوخت هایی که بر روی پارچه های زرتشتی دوزی آشکار میشوند هم منحصر به شخص هستند ‌که این دوخت ها عبارتند از :

دوخت شیلونه، نقطه دوزی، تنبل دوزی، کوک دوزی، یراق دوزی ، ساتن دوزی.

آشنایی با هنر زرتشتی دوزی, تاریخچه هنر زرتشتی دوزی, کاربرد زرتشتی دوزی

زرتشتی دوزی به تمرکزفکر و لطافت بالایی نیاز دارد

برای طرح‌ریزی درزها و جلا دادن به کار از شیرازه دوزی استفاده می شود که برای شیرازه دوزی از دوخت هایی چون:

ساقه دوزی، تو پر دوزی، زنجیره و دندان موشی کمک گرفته می‌شود.

رنگ های مورد استفاده در هنر زرتشتی دوزی

در سوزن دوزی زرتشتیان یا همان زرتشتی دوزی از نخ های ابریشمی خیلی زیبا استفاده می‌شود که این نخ ها بر روی پارچه های ریزبافت دوخته می‌شوند و رنگ های جذاب و چشم گیری دارند.

بیشترین رنگ های کاربردی در زرتشتی دوزی رنگ های روشن و زنده چون رنگ های سرخ ، سفید و سبز می‌باشند.

دلیل انتخاب نام هنر زرتشتی دوزی

به دلیل اینکه زرتشتیان این هنر را خلق کردند و صنعت زرتشتی دوزی تنها در میان خودشان پرورش پیدا کرده میباشد نام خودشان را هم بر آن نهاده اند.

البته نام دیگر این فن که گبر دوزی میباشد معنای دیگری دارد.گبر ظاهرا لقبی تحقیر آمیز می‌باشد که به معنای غیر مسلمان کافر و مجوس می‌دهد و برخی از مسلمانان به پیروان دین زرتشت در ایران نسبت می‌دهند.

 

منبع: بیتوته

مطلب پیشنهادی

آشنایی با هنر گچمه بافی

گچمه‏ بافي که از صنايع دستي انحصاري کهگيلويه و بويراحمد هست، هنري مرکب از گليم …